Wat houdt circulair bouwen voor ons in?

Als onderdeel van Van Wijnen bouwen we samen aan ruimte voor een beter leven. Wij realiseren ons dat woningbouw een enorme impact heeft op onze aarde. Zowel qua gebruik van fossiele energie, water en grondstoffen als het gevolg daarvan: CO2-uitstoot. Als veroorzaker en beleidsmaker voelen we ons daarom verantwoordelijk om in beweging te komen. Het moet anders, het is tijd voor een nieuwe manier van bouwen! We acteren daarom altijd proactief en wachten niet op regels en wetten. Daarom formuleerden we op basis van onze eigen ambities doelen. We praten en denken niet alleen mee met anderen, maar experimenteren en ontwikkelen vooral door het zelf te doen. Dit geeft ons constant nieuwe inzichten die we gebruiken om steeds meer vóór te denken in plaats van ná te denken.

Duurzaamheid en circulariteit

Duurzaamheid en circulariteit zijn begrippen die in de woningbouw in Nederland heel verschillend worden gebruikt. Bijvoorbeeld om de mate waarin woningen energie- en grondstofzuinig worden geproduceerd en (her)gebruikt tot uitdrukking te brengen. Bij Fijn Wonen kijken we breder dan deze eigenschappen. Duurzaamheid vatten we samen als alles wat nodig is om zowel de milieu- en natuurimpact te verkleinen als de sociale en maatschappelijke relevantie te vergroten. Zo hebben we onszelf tot doel gesteld in 2025 volledig afvalvrij te zijn en zetten we op verschillende niveaus stappen om dit doel te behalen. Bij materiaalkeuzes letten wij op de herkomst en verwerking van het materiaal en wat er in de toekomst mee kan gebeuren.

Integrale aanpak

Wij geloven in een integrale aanpak waardoor deze vier pijlers niet met elkaar concurreren, maar elkaar op een slimme manier versterken in hun onderlinge samenhang. Omdat we onze aanpak graag meetbaar en transparant houden werken we vanaf het allereerste moment met de Building Circularity Index van BCIgebouw, welke inmiddels ook in de transformatie Agenda Circulaire Economie en de City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen is omarmd als een belangrijke en fundamentele systeemkeuze.

Circulariteit bij Fijn Wonen

In 2018 bouwden we het eerste prototype van de Fijn Wonen 3.0 woning Gorredijk. Bij de ontwikkeling van de volledig remontabele woning is ieder onderdeel en materiaal onder de loep genomen. Uiteraard ontwikkelden we na dit eerste prototype steeds verder en experimenteren we actief met de opgedane kennis. We testen in de eigen omgeving welke toepassingen in de praktijk het beste tot z'n recht komen. Ook de voortgang van deze ontwikkelingen meten wij middels de Building Circularity Index (BCIgebouw). Deze werkwijze vormt de basis voor een betrouwbaar en stevig, circulair advies. Circulariteit komt bij steeds meer projecten prominent in beeld. Opdrachtgevers zijn zich bewust van de impact van de bouwactiviteiten op de wereld en kunnen dit thema niet meer links laten liggen. Bij Fijn Wonen staat circulariteit al zolang we bestaan hoog op de agenda en pakken we alle kansen die voorbijkomen om ons woonproduct zo circulair mogelijk te bouwen, af te leveren en te behouden.

Meten is weten

Waar gebouwd wordt, worden veel verschillende materialen toegepast. Pas op het moment dat een gebouw weer gesloopt of grootschalig verbouwd wordt, komt dit materiaal weer tevoorschijn. Bij Fijn Wonen werken we met twee, belangrijke meetinstrumenten: BCI Gebouw en Madaster. Deze tools helpen ons te meten hoe duurzaam en circulair een woning is en alle gebruikte materialen vast te leggen voor in de toekomst. Madaster is het kadaster voor materialen. In dit online platform worden gebouwen geregistreerd inclusief de materialen en producten die zich hierin bevinden. Het documenteren, registreren en archiveren van materialen in gebouwen en in ons geval woningen, maakt hergebruik eenvoudiger, stimuleert slim ontwerpen en elimineert afval. De BCI Gebouw is een meer wetenschappelijk onderbouwde tool en gaat in op de losmaakbaarheid van de woning. De BCI-score kan per wooneenheid erg nauwkeurig gemeten worden omdat iedere laag (layers of brand) een aparte score krijgt. Zo heeft iedere gebouw laag een eigen levensduur. Als we kijken naar bijvoorbeeld het casco (de draagconstructie) en de indeling of afwerking, dan hebben deze laatste twee een kortere levensduur dan het casco omdat de indeling of afwerking van een woning nog wel eens wijzigt of omdat er bijvoorbeeld een nieuwe vloer of badkamer in komt. De BCI maakt onderscheid in deze verschillende lagen. De formule om tot een BCI-score te komen, bestaat uit twee hoofdonderdelen: materiaalkeuze en verbinding. Er wordt gekeken naar de herkomst van een materiaal (verleden), de toepassing van een materiaal (heden) en hoe je deze in een later stadium weer kunt inzetten (toekomst). De keuze voor een verbindingswijze van onderdelen onderling bepaalt in hoeverre deze weer losgekoppeld kunnen worden. Het liefst met zo min mogelijk schade, zodat alle onderdelen zo lang mogelijk hun waarde behouden.

Materialenpaspoort

Alle materialen die voor de realisatie van een woning gebruikt worden en die zich uiteindelijk in de woning bevinden, worden vastgelegd in een materialenpaspoort zodat het duidelijk is waar de woning uit bestaat. Mocht de woning het einde van z'n levensduur bereiken, dan kan dit zogenaamde paspoort opgevraagd worden en weet men precies welke materialen wellicht nogmaals hergebruikt kunnen worden. Dit soort informatie komt allemaal bij elkaar in het materialenpaspoort van de woning en kan van groot belang zijn voor in de toekomst. Alle woningen binnen ons nieuwe assortiment krijgen een bijbehorende en volledig materialenpaspoort en dit past natuurlijk perfect in lijn met onze doelen: afvalvrij in 2025 en CO2 neutraal in 2030.

Prototype circulaire woningen

Wil je onze circulaire woningen met eigen ogen zien? Dat kan op De Loskade, op het voormalige Suikerfabriekterrein in Groningen. De woningen die hier staan, zijn stuk voor stuk circulair, dus verplaatsbaar en volledig te recyclen. Hiermee kunnen de woningen op een andere locatie een tweede leven krijgen. We ontwikkelen ons steeds verder en experimenteren actief met de opgedane kennis van de afdeling Productontwikkeling. Op deze manier testen wij welke toepassingen in de praktijk het beste tot z’n recht komen en welke opties het meest efficiënt zijn. Onze voortgang meten wij wederom met de Building Circularity Index (BCI). Deze werkwijze vormt de basis voor een betrouwbaar en stevig advies.

Maar hoe ziet De Loskade er precies uit? Je vindt hier een heuse woonwijk met diverse Fijn Wonen-woningen. In 2019 openden we hier de ‘circulaire wijk van overmorgen’ en alle woningen die hier staan, zijn volledig remontabel. Samen met tijdelijke bewoners en partners werken we hier tot 2030 aan ruimte voor beter leven. Door samen met huurders die hier maximaal 6 maanden mogen verblijven en creatieve, vooruitstrevende partijen te experimenteren, leren we iedere dag weer iets nieuws! Van duurzame energieoplossingen met zonne- en windenergie, zoals solar dakpannen, tot nieuwe gevelmaterialen. De tijdelijke bewoners wonen letterlijk in een living lab en mogen gebruik maken van allerlei nieuwe en duurzame innovaties. Op deze manier leren we wat goed werkt en wat niet. Zo anticiperen we op veranderende gebruikerswensen zoals compact, betaalbaar en zelfvoorzienend leven. Met als doel: onze woonproducten steeds verder te verbeteren.

Circulaire woningen uit de fabriek

We hebben alle opgedane kennis vertaald naar de volgende, verbeterde versie van onze woningen. Deze nieuwe serie woningen en appartementen komt straks uit de woningfabriek in Heerenveen.

Onze woonproducten zijn:

• Circulair; losmaakbaar, remontabel en herbruikbaar.
• Energiezuinig, energieneutraal of nul-op-de meter met gegarandeerde prestaties.
• Slim en slank ontworpen met aanzienlijk minder materiaal ten opzichte van onze tweede generatie woonproducten.
• Van hoge kwaliteit door prototyping en uitgebreid getest in ons eigen laboratorium.
• Geproduceerd en geassembleerd met aanzienlijk minder CO2 uitstoot in transport.
• Robuust en comfortabel door gebruikmaking van beton met nu al 60% minder CO2 uitstoot dan conventioneel.
• Nagenoeg afvalloos.
• Gemaakt in onze eigen, duurzame woningfabriek
• Alle woningen zijn te voorzien van een materiaalpaspoort en demontage plan.
• Geënt op een natuur inclusieve leefomgeving met voorzieningen voor flora en fauna op gebouw- en/of gebiedsniveau, maar ook oog voor het behoud of aanleg van bomen, planten en groen. Ontwikkeld met de mogelijkheid voor groendaken, infiltratie voorzieningen en waterbassins op kavel- en/of gebiedsniveau ten behoeve van wateradaptie.
• Geschikt voor Groene financiering producten.

Om te meten waar we staan en ons door te ontwikkelen, sturen we niet op één enkele parameter. Het vakgebied van circulariteit is in ontwikkeling en wij ontwikkelen samen met partners mee. Zo dragen we met Cirkelstad binnen het programma ‘Samen Versnellen’ bij aan de ontwikkeling van een integrale set indicatoren (zoals MPG, EPC en BCI) die in samenhang en balans de impact op milieu en natuur en sociale en maatschappelijke relevantie tot uitdrukking brengen.

Vanuit het geloof dat we alleen wellicht sneller, maar samen toch echt verder zullen komen, zijn we o.a. betrokken als lid en bestuur van Netwerk Conceptueel Bouwen en de Vereniging Circulair Friesland. Daarnaast zijn we onder andere medeondertekenaar van het eerste uur van de City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen en het Convenant natuurinclusief bouwen. Zo ontstaan er steeds meer samenwerkingen en brengen we het circulair bouwen samen naar een nieuw level.

Circulaire prestaties in een oogopslag

Onderstaande afbeelding laat zien hoe wij, bij Fijn Wonen, dagelijks werken aan het thema circulariteit. Schuif de verticale lijn van links naar rechts en kom achter het verschil tussen een traditioneel gebouwde woning en een circulair gebouwde woning.

Maar wat meten we dan precies?

Meten is weten. Door de prestaties per onderdeel inzichtelijk te maken, tonen we aan hoe en waar we het verschil maken. In de bollen zie je verschillende cijfers en percentages. Hieronder leggen we uit wat deze precies betekenen. Dit onderzoek hebben we overigens niet zelf uitgevoerd maar ligt in handen van Alba Concepts en DOOR architecten. Fijn om te weten: al onze woonproducten, van laag- tot hoogbouw, zijn circulair!